Gebruik van scan-auto data: mogelijkheden en ethische afwegingen 

Op 23 januari vond de Smart Safety & Security Talk plaats, waar de mogelijkheden en beperkingen van het gebruik van data van scan-auto’s centraal stonden. De discussie bouwde voort op het adviesrapport van de onafhankelijke adviesfunctie van de Interbestuurlijke Datastrategie (IBDS) van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Dit rapport, gepubliceerd eind 2024, onderzoekt hoe gemeenten, de RDW en de politie gescande kentekens verantwoord kunnen inzetten bij de opsporing van gestolen voertuigen. Het rapport kwam tot stand naar aanleiding van een adviesaanvraag van de gemeente Amsterdam, de VNG, RDW en politie. 

Tijdens de sessie presenteerden Susanne Brok (politie), Hendrik Steller (RDW), Marte van Graafeiland (Pels-Rijcken) en Dorus-Jan ten Boom (Highberg) de belangrijkste resultaten en inzichten uit het rapport. Hieronder een samenvatting van de besproken onderwerpen. 

Achtergrond 

De gemeente Amsterdam had samen met Politie Amsterdam een innovatieve methode ontwikkeld om gestolen voertuigen op te sporen met behulp van scan-auto’s die oorspronkelijk bedoeld zijn voor het vaststellen en vervolgens handhaven van parkeerovertredingen. Deze aanpak leidde echter tot juridische en ethische vragen, waarna de uitvoering tijdelijk werd opgeschort. Het adviesrapport biedt helderheid over welke methoden juridisch verantwoord en proportioneel zijn. Belangrijke kernwaarden hierbij zijn proportionaliteit en subsidiariteit. 

Belangrijke discussiepunten 

1. Het doel van de scan-auto 

• De scan-auto’s worden primair ingezet voor het uitdelen van parkeerboetes. De vraag rees of deze voertuigen ook direct gebruikt kunnen worden om gestolen voertuigen op te sporen. Dit zou echter vereisen dat de auto’s duidelijk herkenbaar zijn als voertuigen van de politie, wat veiligheidsrisico’s voor de bestuurders met zich meebrengt. Daarnaast brengt het onder meer proportionaliteitsrisico’s met zich. 

2. False positives 

• Een praktijkprobleem is dat de kentekens niet altijd goed worden gescand (wat overigens dus ook kan leiden tot onterechte parkeerboetes). Hoewel gegevens grondig worden gecontroleerd voordat deze aan de politie worden doorgegeven, blijven er gevallen van fouten bestaan. Dit benadrukt het belang van nauwkeurigheid en zorgvuldigheid in data-analyse. 

3. Ethische vraagstukken 

• De centrale vraag hier was: wil je een handelende of een terughoudende overheid? Argumenten voor een meer actieve overheid zijn onder meer het vergroten van het veiligheidsgevoel, respect voor eigendom en het benutten van technologische innovaties. Tegelijkertijd zijn er zorgen over inbreuk op privacy, het wantrouwen tegenover de overheid en de veiligheid van bestuurders van de scan-auto. 

Nieuwe ontwikkelingen 

Sinds oktober 2024 is de Centrale Commissie Gegevensgebruik (CCG) opgericht. Deze commissie behandelt juridische knelpunten zoals die rondom de scan-auto’s en zal beoordelen of wetswijzigingen nodig zijn om verantwoorde datadeling te faciliteren. Een van de open vragen in het rapport betreft de taakstelling van de RDW. Als de RDW kan motiveren dat het ontvangen van gegevens nodig is voor de doeleinden omschreven binnen de taakstelling, kan dat nieuwe mogelijkheden openen voor het delen van gegevens. Vanwege de juridische complexiteit heeft de gemeente Amsterdam ervoor gekozen om van deze werkwijze af te zien en de casus nu bij de CCG te agenderen voor verdere beoordeling. 

Conclusie 

De Smart Safety & Security Talk bood waardevolle inzichten in de balans tussen technologische mogelijkheden en juridische en ethische overwegingen. Hoewel de scan-auto een innovatief hulpmiddel kan zijn in de opsporing van gestolen voertuigen, blijft zorgvuldigheid geboden bij het gebruik van data. De discussie laat zien dat samenwerking tussen gemeenten, politie, RDW en andere betrokken partijen essentieel is om technologische innovaties verantwoord in te zetten. 

Lees het volledige IBDS-rapport hier: Rapport IBDS. 

Oude werkwijze

Aanpak begeleidingsethiek